Awa's verhaal: van vluchteling naar vrijgevochten vrouw 

Van vluchteling naar onafhankelijke tiener: "Ik ben een heel andere Awa!" 

Alles moeten achterlaten waaruit je leven was opgebouwd: je huis, je herinneringen, je geliefden, je school ... Dat is de harde realiteit voor wie op de vlucht moet slaan. In 2023 waren er wereldwijd meer dan 117 miljoen vluchtelingen, met andere woorden: 1 persoon op 69. Vaak vluchten mensen voor geweld en discriminatie, of zijn ze op zoek naar een betere toekomst voor zichzelf en hun gezin. 

Maar dat betekent niet dat ‘vluchten’ hetzelfde betekent als ‘verhuizen’. Wie vlucht, legt een lang pad af, vol valkuilen en twijfels. Een plek vinden om neer te strijken (vaak een opvanglocatie), je aanpassen aan een nieuwe cultuur, soms een nieuwe taal leren ... Makkelijk is anders. Wanneer iemand een rugzak vol traumatische herinneringen met zich meedraagt (aan oorlog, een autoritair regime, een natuurramp of geweld vanuit de eigen gemeenschap), is het niet evident om zich opnieuw te ontplooien, te dromen, weer vertrouwen te vinden in je eigen kracht.  

Meisjes en jonge vrouwen moeten vaak een nog zwaardere last torsen. Gendernormen, die in bepaalde gemeenschappen nog te diep geworteld zijn, smoren hun ambities en dromen in de kiem. Door al die vooroordelen, stereotypen en discriminatie krijgt hun geestelijke gezondheid het zwaar te verduren, met angst, verlegenheid, verminderd zelfvertrouwen ... als mogelijke gevolgen. 

"Ik voelde me niet aanvaard"

Awa is een tiener van 15. Ze heeft een vlotte pen waarmee ze haar engagement verwoordt en is geboeid door landbouw. Ze groeide op in Burkina Faso, dat deel uitmaakt van de Sahel, maar toen die regio ten prooi viel aan zwaar geweld, veranderde haar leven radicaal. Extremistische religieuze groeperingen bedreigen de stabiliteit en veiligheid in Burkina Faso, Mali, Niger, Mauritanië, Benin, Ivoorkust, Ghana en Togo. 

Toen de situatie te gevaarlijk werd, moest haar familie hun thuis ontvluchten. Hun bestemming was de Savanes, een regio in Togo. Jammer genoeg ging dit vertrek gepaard met een traumatische scheiding: “Mijn vader bracht ons voor onze eigen veiligheid naar Togo. Hij ging terug naar Burkina ... en sindsdien hebben we niets meer van hem gehoord. We weten niet eens of hij nog leeft ...”  

Na deze drastische verandering moesten Awa, haar moeder, haar tweelingzus en haar broer hun leven opnieuw opbouwen. “Mijn moeder is onze rots in de branding geworden. Ze is mama en papa tegelijk.” 

Awa ging terug naar school, maar had het allesbehalve makkelijk om haar plek te vinden in een Togolese school. “Ik spreek Burkinees-Frans, en de andere leerlingen lachten me uit met mijn accent. In de klas durfde ik niet hardop voor te lezen wanneer iedereen het kon horen. Ik voelde me niet aanvaard, soms wilde ik zelfs stoppen met school.” 

Sinds die dag heeft Awa de smaak te pakken. Ze werd vertegenwoordiger van de ‘Club Justice et Paix’ op haar school. Haar opdracht? Leerlingen van alle leeftijden sensibiliseren rond sociale kwesties, door middel van sketches en toneelstukjes. “Ik wil hen tonen dat er altijd een uitweg is, zelfs op de moeilijkste momenten.”   

Maar daar stopt het niet, want Awa heeft haar stem gevonden dankzij haar nieuwe passie: slam. “Dit is mijn favoriete manier om mezelf uit te drukken. Ik gebruik mijn teksten om mijn vrienden en vriendinnen bewust te maken van belangrijke thema’s zoals vrede, sociale cohesie, gelijkheid, samenleven en gendergeweld. Ik wil graag deelnemen aan evenementen met een hoopvolle boodschap voor alle kinderen uit regio’s waar de vrede onder druk staat.” 

Awa's grootste droom? “Een eigen zaak opstarten in de landbouw en veeteelt om mijn gezin te onderhouden, vooral dan mijn moeder, en andere jonge mensen helpen.”