Stop kindhuwelijken: Geef meisjes hun toekomst terug

Parmin*, een Rohingya-meisje van 13 in Bangladesh, werd gedwongen om met een buurman te trouwen. Ze wist aan het huwelijk te ontsnappen door te blijven studeren.

Meer dan 650 miljoen meisjes en jonge vrouwen wereldwijd zien hun kinderdromen in rook opgaan omdat ze al voor hun 18de zijn uitgehuwelijkt. Zo’n kindhuwelijk is een grove schending van meisjes- en vrouwenrechten: ze gaan niet langer naar school, krijgen moeilijker toegang tot gezondheidszorg en zijn gedwongen om op té jonge leeftijd moeder te worden. 

Stel je voor: je 13-jarige zusje moet definitief stoppen met school omdat ze morgen gaat trouwen. Dat slaat toch nergens op? Toch is dit elk jaar opnieuw de realiteit voor 12 miljoen minderjarige meisjes wereldwijd. Elke 3 seconden wordt de kindertijd van een meisje bruusk beëindigd. Hallucinant, nietwaar? 

Trouwen als kind betekent dat je je leven niet zelf kunt bepalen, maar je lot moet ondergaan. Achter de cijfers gaan verwoeste levens schuil van kinderen en tieners die dokter, sporter of wetenschapper wilden worden, maar die veel te vroeg de rol van volwassene moeten opnemen. 

Waarom blijft deze praktijk tot de dag van vandaag bestaan? En vooral: hoe kunnen we er een einde aan maken? Hieronder lees je meer over de onderliggende oorzaken, de verwoestende gevolgen en concrete oplossingen om kindhuwelijken te bestrijden. 

Wat is een kindhuwelijk? 

We praten over een kindhuwelijk of vroegtijdig huwelijk wanneer een van de twee partijen jonger is dan 18 jaar. Alles hangt dus af van de leeftijd. 

Er wordt wel eens een onderscheid gemaakt tussen “vrijwillige” en “gedwongen” kindhuwelijken, maar dat is slechts schijn. Door familiale, sociale of economische druk, en omdat een kind wettelijk gezien niet de capaciteit heeft om vrije en geïnformeerde toestemming te geven, worden vroegtijdige huwelijken bijna altijd als gedwongen huwelijken beschouwd. 

Kindhuwelijken komen wereldwijd voor en treffen meer dan 650 miljoen vrouwen en meisjes. Het percentage minderjarige meisjes dat trouwt, mag dan gedaald zijn (van 1 op de 3 in 2000 naar 1 op de 5 in 2021), toch vrezen we dat allerhande crisissen deze trend zullen terugdraaien. 

Gedwongen huwelijk versus gearrangeerd huwelijk 

Een gedwongen huwelijk is een opgelegde verbintenis die gesloten wordt zonder de vrije en geïnformeerde toestemming van de betrokken partijen. Dat betekent dat minstens een van beide partijen geen echte keuzevrijheid heeft, maar onderhevig is aan familiale druk, chantage, bedreigingen of geweld. Als de persoon in kwestie minderjarig is of niet vrijelijk toestemming kan geven, dan geldt die toestemming niet. We spreken dan ook over uithuwelijken. 

Een gearrangeerd huwelijk wordt geregeld door de families. Zij brengen de toekomstige echtgenoten weliswaar met elkaar in contact, maar de definitieve beslissing ligt bij de betrokkenen. Die moeten de vrijheid hebben om het huwelijk te aanvaarden, te weigeren of het proces te beëindigen, zonder dat er sprake is van druk of negatieve gevolgen. Wanneer die vrijheid ontbreekt, dan wordt het alsnog een gedwongen huwelijk. 

Informele verbintenissen zijn samenlevingsvormen die gelijkwaardig zijn aan huwelijken, maar die geen juridische status hebben omdat ze niet officieel worden erkend door een overheid of religieuze autoriteit. Veel gevallen van kindhuwelijken, vroegtijdige en gedwongen huwelijken komen tot stand via dit soort verbond. Maar net omwille van die onofficiële status is het moeilijk om hier precieze gegevens over te verzamelen. Informele verbintenissen zijn wijdverspreid, bijvoorbeeld in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied. 

Sefora uit Guatemala: “Ik kan niet meer doen wat ik wil” 

Sefora uit Guatemala had een doorsnee tienertijd: ze ging naar school, bracht tijd door met haar vriendinnen en keek uit naar haar leven als jonge vrouw. Dat leven nam een onverwachte wending toen haar ouders haar vroegen om een informele verbintenis te sluiten met een jongen van haar dorp. 

“Ik weet niet meer wat er toen door mijn hoofd ging. Mijn ouders waren nooit thuis en we hadden nooit iets te eten. Als ik dat voorstel zou aanvaarden, zou ik tenminste een dak boven mijn hoofd en eten hebben”, aldus Sefora. Dus ging ze akkoord, zonder echt te snappen waar ze aan begon. 

Nu is ze 18 en heeft ze al een dochtertje van 3. “Het leven van een getrouwde vrouw is heel anders en veel moeilijker dan ik dacht. Ik ben niet meer dezelfde, want ik kan niet meer doen wat ik wil.”  
De 18-jarige Sefora uit Guatemala werd moeder na een informele verbintenis en heeft nu een 3-jarige dochter.

Oorzaken van kindhuwelijken 

Waarom beslist een gezin om hun kind uit te huwelijken? Daar zijn meerdere redenen voor: een plotse economische crisis, een niet toegestane zwangerschap, tradities die de praktijk aanmoedigen ...  

Bovendien zijn die factoren vaak met elkaar verweven en werken ze elkaar in de hand. Een kindhuwelijk is dus een gelaagd fenomeen dat zijn oorsprong vindt in genderongelijkheid en nog versterkt wordt door armoede, sociale normen, onzekerheid en een beperkte toegang tot onderwijs. 

Armoede en economische onzekerheid 

Armoede is een van de hoofdoorzaken van kindhuwelijken. Wanneer een familie moeilijk rondkomt, kan het uithuwelijken van een jong meisje een logische overlevingsstrategie lijken. Zo zijn er minder monden te voeden of komt een bruidsschat (een som geld, goederen of vee die worden aangeboden door de familie van de echtgenoot) binnen handbereik. Dat kan de zware omstandigheden tijdelijk verlichten. 

Structurele armoede gaat vaak samen met economische onzekerheid. Zelfs in eerder stabiele families die zich niet per se in een kwetsbare situatie bevinden, kan een plotse schok (jobverlies, stijgende voedselprijzen, klimaat) de ouders aanzetten tot een wanhopige beslissing.  

In onzekere tijden wordt een huwelijk wel eens als een oplossing gezien om de “veiligheid” van het meisje te garanderen of de gezinslast te verlichten. 

Onderwijs: de sleutel om de cirkel te doorbreken 

Gebrek aan scholing verhoogt het risico op kindhuwelijken. Wist je dat elk extra jaar op de schoolbanken het risico verkleint en de toekomstige economische vooruitzichten van meisjes vergroot? Wanneer meisjes toegang hebben tot onderwijs en bestaansmiddelen, kunnen ze meer bijdragen aan de economische veerkracht van hun gezin en wordt de vicieuze cirkel van armoede en huwelijken doorbroken. 

Christina uit Tanzania: “Terug naar school gaan heeft mijn leven veranderd” 

In Tanzania was de familie van Christina ervan overtuigd dat alleen een huwelijk hun financiële situatie kon verlichten. Het meisje werd gedwongen om met school te stoppen en was bang dat ze hetzelfde lot zou ondergaan als haar zus, die was uitgehuwelijkt om de medische kosten van hun grootvader te helpen betalen.  

Dankzij een project van Plan International en een club voor kinderen die niet naar school gaan, wist Christina haar achterstand in te halen zodat ze naar de middelbare school kon gaan.  

“Terug naar school gaan heeft mijn leven veranderd. Het is mijn manier om uit de armoede te komen en mijn kans om andere meisjes te helpen hetzelfde lot te voorkomen Ik laat me nergens door tegenhouden”, aldus de vastberaden Christina. 
Christina uit Tanzania wist aan een huwelijk te ontsnappen en ging terug naar school.

Gendernormen en sociale druk 

Naast armoede wegen ook tradities en sociale normen zwaar door in het voortbestaan van kindhuwelijken. Vroegtijdige huwelijken worden gezien als een middel om de “familie-eer” te bewaren. Het doel is om de seksualiteit van tienermeisjes te controleren en om buitenechtelijke zwangerschappen (waar een sterk taboe op rust) te vermijden. In veel gemeenschappen wordt de “waarde” van een meisje bovendien teruggebracht tot haar rol van echtgenote en moeder; alsof haar dromen, verlangens en toekomst niet van tel zijn. 

Die seksistische normen gaan meestal gepaard met een zeer reële sociale druk. Een meisje dat “niet snel genoeg” trouwt, kan als een last worden gezien, een schande voor de familie. Soms zet de gemeenschap ouders onder druk om hun dochters snel uit te huwelijken. 

Sociale normen worden verder versterkt door het gewoonterecht en religieuze regels die vroegtijdige huwelijken tolereren of zelfs aanmoedigen. In sommige gemeenschappen wil de traditie dat een meisje huwt zodra ze voor het eerst menstrueert, of is een gearrangeerd huwelijk voor jongeren onder de 18 toegelaten na akkoord van de ouders of religieuze overheid, zelfs wanneer de burgerlijke wet het verbiedt.  

Conflicten, crisissen en klimaatverandering 

Oorlog, ontheemding, pandemie, overstroming of droogte: elke crisis ondergraaft het sociale vangnet en bestendigt de normen die meisjes onder de knoet houden. Wanneer het dagelijks leven op zijn kop wordt gezet, neemt het aantal kindhuwelijken toe. We zien drie concrete domino-effecten: 

  1. Minder inkomsten 
    Wanneer de inkomsten dalen en de prijzen stijgen, passen sommige gezinnen overlevingsstrategieën op korte termijn toe, zoals het uithuwelijken van de dochter. 
  2. Sluiting van scholen  
    Scholen vervullen niet langer een beschermende rol, de opvolging door leerkrachten valt weg en meisjes worden niet langer geïnformeerd over hun gezondheid of rechten. Essentiële informatie die kan helpen om een voortijdig huwelijk en tienerzwangerschap te vermijden. 
  3. Toegenomen onveiligheid 
    Tijdens een conflict of ramp verhoogt de blootstelling aan geweld en uitbuiting. Volgens sommige gezinnen biedt een vroegtijdig huwelijk bescherming tegen dat geweld en de onzekerheid. 

Bij ontheemding neemt het risico schrikbarend toe. In Libanon is 23% van de gevluchte Syrische tienermeisjes getrouwd, vergeleken met 8,5% vóór het conflict in Syrië. In Jemen is dit ook het geval: meer dan 65% van de meisjes trouwt nu voor hun 18de. Dat percentage ligt 50% hoger dan het aantal vóór het conflict dat het land al sinds 2014 in zijn greep houdt.  

Ook de klimaatcrisis werkt als een versterkende factor. Lange periodes van droogte, overstromingen en mislukte oogsten betekenen meer inkomensonzekerheid. Gezinnen zoeken dan oplossingen om te overleven en een vroegtijdig huwelijk komt dan snel als mogelijke optie uit de bus.  

Tijdens natuurrampen worden scholen verwoest of gesloten, mensen zijn langer onderweg op zoek naar water of een schuilplaats, de onveiligheid neemt toe … Zo worden meisjes afgesneden van school en van hun vangnet, stijgt het risico op kindhuwelijken en wordt de eerder geboekte vooruitgang uitgewist. 

3 mythes over kindhuwelijken en hoe ze te ontkrachten 

“Het hoort gewoon bij hun cultuur of religie”

Een kindhuwelijk terugbrengen tot een cultureel of religieus feit, is te kort door de bocht. Het fenomeen is vooral geworteld in genderongelijkheid en de wil om de lichamen en keuzes van meisjes te controleren. Het wordt verder in stand gehouden door armoede, onzekerheid en een gebrek aan voorlichting. Kindhuwelijken zien we terugkomen over alle religies en culturen heen. Door deze praktijk terug te brengen tot “traditie” verdoezelen we de machtsverhoudingen die eraan ten grondslag liggen. 

“Het is allemaal de fout van de ouders”

Wie de ouders met de vinger wijst, negeert een deel van het verhaal. Veel ouders handelen immers onder druk van de lokale normen, uit angst voor geweld, voor het stigma van een buitenechtelijke zwangerschap of omwille van economische moeilijkheden. Sommigen geloven, zij het ten onrechte, dat ze hun dochter op deze manier “beschermen”. Voor andere gezinnen is zo'n huwelijk de ultieme reddingsboei. Van een echte vrije keuze is vaak geen sprake; de beslissing past in een context die bepaald wordt door de gemeenschap en de levensomstandigheden.  

“Zodra een meisje getrouwd is, kunnen we haar niet meer helpen”

Dat klopt niet: we mogen niet aan de zijlijn blijven staan. Dankzij speciale, flexibele programma's kunnen jonge getrouwde vrouwen lessen volgen en toegang krijgen tot bijlessen en beroepsopleidingen. Ze krijgen ondersteuning om hun kind naar de crèche te brengen, krijgen toegang tot psychosociale en juridische hulp, en tot seksuele en reproductieve gezondheidszorg. Concreet kan een tienermeisje dat al getrouwd is, toch haar school afmaken, een vak leren, voor een inkomen zorgen, haar stem laten horen tijdens beslissingen binnen het gezin en zelfs preventie-ambassadeur worden in haar gemeenschap. Fatalisme leidt dus nergens toe! 

Gevolgen voor meisjes 

Schooluitval, verlies van economische zelfstandigheid, hogere blootstelling aan geweld, vroegtijdige zwangerschappen en gezondheidsrisico's ... Een vroegtijdig huwelijk heeft zijn weerslag op meerdere domeinen. 

Onderwijs stopgezet en economische afhankelijkheid 

Een vroegtijdig huwelijk betekent vaak het einde van de schoolcarrière. Elk verloren schooljaar betekent dat er deuren gesloten blijven: minder kans op een degelijke job, een hoger risico op armoede en onzekerheid. Een gebrek aan eigen inkomsten leidt tot financiële afhankelijkheid (door chantage, het in beslag nemen van geld of dagelijkse controle). Deze afhankelijkheid bemoeilijkt het vluchten of het vragen om hulp. 

Daarnaast is een school zoveel meer dan lessen en huiswerk. Voor veel meisjes is het een veilige haven, een plek waar ze zich comfortabel en zelfzeker voelen. Het is de plek waar ze leren om hulp te vragen, waar ze reflecteren over de toekomst en afstand kunnen nemen van gendergerelateerd geweld en schadelijke stereotypes.  

Hariétou uit Togo: “Mijn toekomst is veel meer dan een huwelijk” 

Hariétou was amper 10 toen haar vader stierf. Ze ging bij een oom in Togo wonen en ontdekte daar dat meisjesonderwijs niet overal belangrijk is: “Scholing voor meisjes wordt hier niet gewaardeerd; meisjes moeten zich focussen op het huishouden. We kunnen ook nooit onze stem laten horen wanneer er belangrijke beslissingen worden genomen.”

Wanneer ze 16 is en in het derde middelbaar zit, beslissen haar ooms om haar uit te huwelijken, zonder naar haar mening te vragen. Haar leerkracht wetenschappen, die de kinderrechtenclub op school leidt, verwittigt de directie, daarna de lokale overheid en de ngo PAFED (Programme d'Appui à la Femme et à l'Enfance Deshéritée). Het huwelijk wordt afgeblazen en haar ooms worden terechtgewezen. Hariétou kan weer naar school en behaalt haar basisdiploma. 
De 16-jarige Hariétou uit Togo ontsnapte aan een huwelijk en startte haar eigen bedrijfje.

Omdat haar familie haar niet steunt om verder te studeren, kiest ze haar eigen pad. Met de steun van PAFED en Plan International schrijft ze zich in bij een naaicentrum. Ze wordt er een van de beste leerlingen en krijgt een naaimachine om haar eigen bedrijf op te starten en haar gezin te onderhouden. “Met mijn naaimachine ga ik de kost verdienen, economisch onafhankelijk worden en mijn familie helpen. Ik heb weer meer zelfvertrouwen.”  

In Togo is de wettelijke leeftijd om te trouwen 18 jaar. Toch wordt meer dan 1 meisje op 5 uitgehuwelijkt voor ze meerderjarig is. Het verhaal van Hariétou laat zien dat een alert netwerk (school, lokale overheid, verenigingen) een einde kan maken aan een gedwongen huwelijk en echte vooruitzichten kan bieden. 

Geweld en misbruik 

Kindhuwelijken verhogen het risico op gendergerelateerd geweld. Bijna een kwart van de tienermeisjes die voor hun 20ste een partner hadden, kreeg al te maken met fysiek en/of seksueel geweld. Dat zijn ongeveer 19 miljoen meisjes. Het fenomeen komt overal ter wereld voor, met zorgwekkende cijfers in Oceanië (47%) en Sub-Sahara Afrika (40%). Geweld komt ook vaker voor in landen of regio's waar de inkomens laag zijn en waar minder meisjes naar school gaan. 

Getrouwde tienermeisjes bevinden zich vaak in een ongelijke situatie: hun echtgenoot is doorgaans ouder, waardoor er een machtsonevenwicht ontstaat. Er is weinig onderhandelingsruimte voor belangrijke beslissingen inzake seksuele en reproductieve gezondheid, het aantal keer dat het koppel betrekkingen heeft of het aantal kinderen dat ze zullen krijgen. 

De problemen beginnen al in de huwelijksnacht: intiem partnergeweld, geen zeggenschap, gedwongen zwangerschap … Daarbovenop komt psychologisch geweld, zoals sociaal isolement, het verbod om verder te studeren of controle op het gaan en staan van de jonge vrouw. 

Edwina uit Tanzania: “Mijn huwelijk heeft míjn jeugd gestolen, maar niet de toekomst van mijn kinderen” 

Toen Edwina op haar 16de trouwde, maakte ze meteen kennis met de harde realiteit: huishoudelijke taken, verbod op studeren of werken, geweld en isolement. “Toen mijn moeder me vertelde dat een man een koe en een lap grond had aangeboden om met me te trouwen, dacht ik dat ik een beter leven zou krijgen. Ik had helemaal nooit verwacht dat ik geslagen of vernederd zou worden … Ik had helemaal niets, behalve mijn kinderen”, zo vertrouwt ze ons toe.  

Nadat haar man haar verlaten had, verkocht Edwina groenten aan de kant van de weg, tot ze zich in 2022 aansluit bij een lokale spaargroep. “Ik leerde er sparen, een budget opmaken en de toekomst van mijn kinderen plannen.” Ze start een maïsbedrijfje op, beheert nu 10 hectare land en houdt pluimvee. 
De 40-jarige Edwina en een van haar dochters, die ze wil beschermen tegen een kindhuwelijk.

Nog belangrijker: haar dochters kunnen naar school. “Ik heb niet de kans gekregen om te studeren, maar ik zal ervoor zorgen dat dat niet geldt voor mijn kinderen, dat hun toekomst hun niet ontnomen wordt”, aldus Edwina. Haar dochter is nu 12 en droomt ervan verpleegster te worden. 

Vroege zwangerschap en gezondheidsrisico’s 

Naast al het voorgaande leiden vroegtijdige huwelijken tot zwangerschappen bij meisjes van wie het lichaam vaak nog niet klaar is om kinderen te baren. Tienerzwangerschappen (bij meisjes tussen 15 en 19 jaar) brengen een hoger risico op complicaties tijdens de zwangerschap of bevalling met zich mee. Sterker nog: die complicaties behoren tot de belangrijkste doodsoorzaken in die leeftijdsgroep wereldwijd. 

Een vroegtijdige zwangerschap heeft ook invloed op de pasgeboren baby. Bij baby’s van minderjarige moeders is er vaker sprake van vroeggeboorte, een laag geboortegewicht en neonatale sterfte. Met andere woorden: kindhuwelijken brengen de gezondheid van twee generaties in het gedrang. 

Die risico's worden nog verergerd door het gebrek aan toegang tot gezondheids- en informatiediensten, zoals centra voor gezinsplanning. Jonge getrouwde vrouwen hebben zelden toegang tot goede prenatale zorg, ze weten weinig over hun rechten inzake seksuele en reproductieve gezondheid en hebben amper zeggenschap in het feit of ze al dan niet zwanger willen worden.  

Aysha uit Bangladesh: “Ik beslis weer zelf over mijn toekomst” 

In Bangladesh werd de 14-jarige Aysha uitgehuwelijkt aan een 21-jarige man, nadat de ziekte van haar vader het gezin in de armoede had gestort. Een jaar later beviel ze van haar eerste kind.  

Dankzij het Stop the Stigma-programma heeft ze nu toegang tot voorbehoedsmiddelen en de nodige kennis om haar toekomst in eigen handen te nemen. Nu is Aysha 18. Ze is vastbesloten om nog een tijdje te wachten met haar tweede kind en droomt van een beter leven voor zichzelf en de volgende generatie. 
Aysha werd op 14-jarige leeftijd uitgehuwelijkt en kreeg een jaar later een kind.

Verlies van autonomie en toekomstmogelijkheden 

Trouwen als kind betekent dat dromen van een carrière als dokter of wetenschapper opgeborgen worden. Meisjes verliezen de vrijheid om hun eigen keuzes te maken en hun levenspad wordt beperkt tot dat van echtgenote en moeder. Programma's die zich richten op de autonomie en scholing van reeds getrouwde meisjes zijn essentieel om hen te helpen de controle over hun leven te herwinnen. 

Waar komen kindhuwelijken het meest voor? 

Tot de dag van vandaag komen kindhuwelijken overal ter wereld voor, ook in ontwikkelde landen zoals de Verenigde Staten of het Verenigd Koninkrijk. Het fenomeen treft de meest uiteenlopende gemeenschappen, etnische groepen en religies. 

Deze kerncijfers maken de omvang van het probleem duidelijk: 

  • Meer dan 650 miljoen vrouwen en meisjes die nog in leven zijn, zijn voor hun 18de getrouwd.
  • Bijna 1 op de 5 vrouwen tussen de 20 en 24 was minderjarig toen ze trouwde. 
  • Het percentage meisjes dat voor hun 18de trouwt, is gedaald: van 1 op 3 in 2000 naar 1 op 5 in 2021. Toch gaan we niet volledig de goede kant op: recente crisissen zoals de COVID-19-pandemie dreigen deze trend terug te draaien. 
  • Zuid-Azië telt historisch gezien het grootste aantal kindbruiden, al kent deze regio de laatste 10 jaar een sterke terugval in het aantal kindhuwelijken. 
  • Het grootste aantal kindhuwelijken vindt tegenwoordig plaats in Sub-Sahara Afrika. Daar trouwen 1 op de 3 meisjes voor hun 18de. 
  • In Niger trouwen 2 op de 3 meisjes voor hun 18de, het hoogste percentage ter wereld. De overheid heeft de huwelijksleeftijd voor meisjes vastgelegd op 15 jaar en die voor jongens op 18 jaar, maar de meeste verbintenissen vallen binnen het gewoonterecht, wat deze wettelijke bescherming verzwakt. 
  • In België bedraagt de minimumleeftijd om te trouwen 18 jaar en moet er sprake zijn van wederzijdse instemming. Voor minderjarigen zijn er geen uitzonderingen mogelijk. 

Een van mijn klasgenootjes werd door haar ouders van school gehaald om te trouwen”, vertelt de 12-jarige Roukaya, lid van ons GirlEngage-project in Niger. “Samen met de andere meisjes van het comité bracht ik het dorpshoofd op de hoogte. Hij ging langs bij de ouders van het meisje en heeft hen kunnen overtuigen om hun plan te laten varen. Ons comité wil opkomen voor de rechten van de meisjes van ons dorp en hen aanmoedigen om naar school te blijven gaan.
Roukaya_Niger

Jongens en kindhuwelijken 

Wanneer we het hebben over kindhuwelijken, denken we in de eerste plaats aan meisjes. Zij worden immers het zwaarst getroffen: er wordt minder waarde gehecht aan meisjesonderwijs, men probeert hun seksualiteit te controleren en gezinnen worden door armoede gedwongen om hun dochters op jonge leeftijd uit te huwelijken. 

Toch betekent dit niet dat jongens volledig gespaard worden: 

  • Wereldwijd trouwt ongeveer 1 op de 25 jongens vóór zijn 18de levensjaar. 
  • Die vroegtijdige verbintenissen dwingen hen vaak om met school te stoppen, omdat ze (veel te vroeg) de rol van volwassene op zich moeten nemen. 
  • De sociale druk is enorm. Jongens moeten het gezinshoofd worden, in de gezinsinkomsten voorzien en aan onrealistische verwachtingen voldoen. En dat terwijl ze zelf nog tiener zijn.  

Trends en recente crisissen 

Tot 2020 gingen de statistieken in de goede richting: het aantal meisjes dat op jonge leeftijd trouwde, viel sterk terug. Vooral in Zuid-Azië was dit het geval, dankzij sensibiliseringscampagnes, een verhoogde scholingsgraad en de evolutie van de sociale normen. 

Met de COVID-19-pandemie kwam die positieve trend abrupt ten einde. UNICEF waarschuwde dat door de combinatie van armoede, de sluiting van scholen, een verminderde werking van beschermingsdiensten en toenemend geweld 10 miljoen méér meisjes het risico lopen om in 2030 te worden uitgehuwelijkt. Meisjes die het nu al moeilijk hebben, omdat ze arm, op de vlucht of geïsoleerd zijn, bevinden zich in een bijzonder kwetsbare positie. 

Deskundigen van UNICEF en UNFPA spreken van een “polycrisis”: langdurige conflicten, klimaatverandering, voedselcrisissen en economische achteruitgang zijn met elkaar verweven en bemoeilijken de inspanningen om kindhuwelijken uit de wereld te helpen. Binnen die context blijft Sub-Sahara Afrika bijzonder kwetsbaar. Enerzijds is er sprake van economische druk (inkomensverliezen, sterke inflatie en voedselonzekerheid), anderzijds weegt ook de sociale druk (patriarchale normen, controle over de seksualiteit van meisjes, geweld en gedwongen ontheemding). 

Tegen dit tempo zal het nog 300 jaar duren voordat kindhuwelijken van de aardbodem verdwenen zijn. Een duidelijk signaal dus dat we onze ambities en middelen stevig moeten opschroeven. 

Oplossingen en acties om kindhuwelijken te stoppen 

Plan International is actief in meer dan 80 landen (die zich vaak in een crisissituatie bevinden) waar kindhuwelijken frequent voorkomen. We combineren er programma’s op gemeenschapsniveau met beleidswerk en werken op diverse terreinen. 

Onderwijs 

Onderwijs is de sleutel om kindhuwelijken te stoppen. Meisjes die op school blijven, lopen minder risico op een vroegtijdig huwelijk en beschikken over meer toekomstperspectieven. Plan International helpt meisjes om na een crisis opnieuw naar school te gaan, organiseert tijdelijke klassen, bijlessen en psychosociale ondersteuning. Daarnaast blijven we meisjes bijstaan die in zo'n huwelijk verzeild zijn geraakt. Zo begeleiden we jonge moeders zodat ze hun studie makkelijker weer kunnen oppakken.  

Economische alternatieven 

Om armoede te bestrijden, komt Plan International met alternatieven voor vroegtijdige huwelijken: beroepsopleidingen, lessen in praktische vaardigheden en toegang tot spaar- en kredietgroepen. We zorgen ervoor dat meisjes geïnformeerde, autonome beslissingen kunnen nemen, zodat ze zelf stappen kunnen zetten naar een betere toekomst. 

Adiana uit Indonesië: “De moed vinden om ‘nee’ te zeggen” 

Elk jaar opnieuw zag Adiana hoe sommige van haar klasgenoten plots stopten met school, omdat ze jong trouwden. “Ze trouwden zonder al te veel na te denken over de gevolgen,” aldus het jonge meisje, “omdat ze meer tijd wilden doorbrengen met hun partner of omdat ze wel moesten, nadat ze zwanger waren geraakt. Soms werd zo'n huwelijk ook gezien als de oplossing voor financiële problemen.” In Indonesië trouwt 16% van de meisjes voor hun 18de en 2% zelfs voor hun 15de verjaardag.   

Adiana besloot een andere weg in te slaan: ze sloot zich aan bij het https://planinternational.be/nl-be/verhalen/adiana-doorbreekt-de-stilte-rond-kindhuwelijkenLet’s talk-programma en werd zo een kordate voorvechtster van meisjesrechten. Deelnemers worden opgeleid in deze kwesties zodat zij op hun beurt hun klasgenoten hierover kunnen sensibiliseren. “Ons werk begint stilaan vruchten af te werpen,” zegt Adiana blij. Ze is ervan overtuigd dat verandering het gevolg is van bewustwording en de moed om “nee” te zeggen. 
De 13-jarige Adiana strijdt tegen gedwongen huwelijken in haar gemeenschap in Indonesië.

Gemeenschappen mobiliseren 

Normen en gewoontes veranderen, dat doe je samen. Plan International voorziet veilige ruimtes waar mensen met elkaar in gesprek kunnen gaan, stereotypes kunnen ontmantelen en meisjes ondersteuning krijgen. Het delen van getuigenissen, vooral in jongerenclubs, heeft een sneeuwbaleffect: de gemeenschap pikt de risico's sneller op, biedt ondersteuning aan kinderen en jongeren en verdedigt hun recht om hun toekomst in eigen handen te nemen. 

Rahimat in Nepal: “Ik wil mijn stem en die van andere meisjes laten horen” 

In het Nepalese dorp van de 18-jarige Rahimat worden meisjes niet aangemoedigd om verder te studeren (maar wel om te trouwen) en hebben ze weinig mogelijkheden om zich uit te spreken. Daarom is Rahimat vastbesloten om de stem te vertolken van de meisjes die niet zelf hun rechten kunnen verdedigen.  

Dat doet ze als vicevoorzitter van het National Adolescent Girls Network, dat werd opgericht door het Child Workers in Nepal Concerned Centre, de lokale partner van Plan International. Dat netwerk biedt twee of drie meisjes van elk district de kans om samen te komen op een veilige plek en er de kwesties te bespreken die hen nauw aan het hart liggen. Zo kunnen de meisjes uit de gemeenschap echt hun stem laten horen en samen kindhuwelijken bestrijden. 
Rahimat demonstreert tegen kindhuwelijken en mensenhandel in haar dorp in Nepal.

Wetten en beleid 

Landen hebben de verantwoordelijkheid om een degelijk wettelijk kader op te zetten en te handhaven. Volgens het Kinderrechtenverdrag – dat een kind definieert als elke persoon jonger dan 18 jaar – zijn het vastleggen van de minimale huwelijksleeftijd op 18 jaar en het garanderen van vrije en geïnformeerde toestemming essentiële voorwaarden. Dat beginsel moet gepaard gaan met extra maatregelen: 

  • Systematische geboorteregistratie om de reële leeftijd van de betrokkenen te bewijzen en illegale huwelijken te voorkomen 
  • Strikte toepassing van bestaande wetten 
  • Investeringen in gratis en inclusief onderwijs 
  • Toegankelijke diensten voor seksuele en reproductieve gezondheidszorg 
  • Sociale beschermingsmaatregelen en maatregelen ter bestrijding van gendergerelateerd geweld 

Plan International voert overleg met overheden, institutionele donoren en VN-instellingen om rechtvaardiger beleid te bekomen, en ontwikkelt concrete beschermingsinstrumenten. In crisissituaties werkt onze organisatie bijvoorbeeld samen met het UNHCR (de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties) aan richtlijnen om meisjes die risico lopen op een gedwongen huwelijk te identificeren, te begeleiden en te beschermen. We leiden ook eerstelijnshulpverleners op zodat zij meisjes kunnen ondersteunen doorheen het traject. 

Normverandering: Iedereen speelt een rol 

Er is de wet, maar bovenal zijn er sociale normen. De strijd wordt al uitgevochten op gemeenschaps- en schoolniveau. Het is een zaak van iedereen! Dialoog tussen generaties, de inzet van gemeenschaps- en religieuze leiders, en de mobilisatie van jongens en mannen als bondgenoten: het zijn allemaal hefbomen die kindhuwelijken sneller en verder kunnen terugdringen. 

Het leadership van meisjes staat centraal in de veranderingen. Wanneer zij een leidersrol opnemen, door bijvoorbeeld hun mening te geven tijdens besluitvormingsprocessen, worden ze actoren van verandering. Dit is cruciaal tijdens een klimaat- of economische crisis: het zijn dan niet alleen meisjes die het zwaarst getroffen worden, maar ook zij die oplossingen aandragen. 

Een voorbeeld: het Vietnamesehttps://planinternational.be/nl-be/projecten/het-platform-voor-de-rechten-van-meisjes Platform voor de meisjesrechten brengt jongeren, verenigingen en leiders samen om druk uit te oefenen op beleidsmakers en om een veiligere omgeving te creëren. De verandering komt dus niet alleen van bovenaf, maar wordt ook op het terrein opgebouwd. Die grassroots beweging vertrekt van de stemmen en acties van de meisjes zelf, die daarin volledig gesteund worden door hun bondgenoten. Bovendien worden de meisjes rolmodellen voor hun klasgenoten en andere jonge meisjes in hun omgeving, wat het voortbestaan van de beweging verzekert. 

Blijvend ondersteunen 

Via onze programma’s helpen we kindhuwelijken te voorkomen voordat ze plaatsvinden en steunen ook ​​meisjes die al getrouwd zijn. Getrouwde meisjes zijn immers vaak onzichtbaar, maar hebben onze steun absoluut nodig. 

Het doel is om hen te helpen opnieuw grip te krijgen op hun leven: terug naar school gaan of een opleiding volgen, toegang krijgen tot concrete ondersteuning zoals kinderopvang, deelnemen aan luister- en hulpgroepen, en hun leiderschap binnen de gemeenschap versterken. 

Ons werk inzake emancipatie, onderwijs en economische zelfstandigheid is zowel van belang voor de jonge vrouwen zelf als voor hun kinderen. Alleen zo kunnen we de keten van kindhuwelijken en intergenerationele armoede doorbreken. 

Aantoonbare resultaten 

Cijfers zijn het beste bewijs van de impact van onze programma's:  

  • In Ethiopië werden er in 2024 35 huwelijken voorkomen dankzij de detectiesystemen die binnen een project zijn ontwikkeld. 
  • In Nepal heeft een project het aantal ongeplande tienerzwangerschappen teruggebracht van 43% naar 33%. 
  • 5,8 miljoen meisjes kregen in 2024 toegang tot diensten op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten. 
  • Onze belangenbehartiging heeft in 2024 bijgedragen aan 26 beleids- en wetswijzigingen om een einde te maken aan kindhuwelijken en andere schadelijke praktijken. 

Wat kan jij doen? 

Kindhuwelijken de wereld uithelpen, da’s geen vage ambitie, maar een strijd die we hier en nu voeren. Iedereen kan een bijdrage leveren, ook jij. Heb je geen groot budget? Geen probleem, er zijn zoveel terreinen waarop je je kan inzetten: 

  • Versterk de stemmen van meisjes: deel geverifieerde getuigenissen, podcasts en video's, nodig een spreker uit voor je klas of vereniging, of organiseer een filmavond en debat. Zo help je meer mensen bewust te maken van het probleem. 
  • Steun een organisatie zoals Plan International. Dat kan met een eenmalige of maandelijkse donatie, door je skills in te zetten als vrijwilliger of door een inzamelactie op te zetten in je omgeving.  
  • Deel dit artikel, praat erover en vooral: steun onze programma's. Elk gebaar telt om het aantal kindhuwelijken terug te dringen totdat ze definitief verleden tijd zijn. 

Elk meisje heeft het recht om te kiezen of ze wil trouwen, wanneer en met wie. “Niet nu”, “niet met die persoon”, “nooit”: dat zijn woorden die elk meisje vrijelijk moet kunnen uitspreken.  

Bied daarom nu jouw steun aan meisjes overal ter wereld, zodat ze vandaag nog hun toekomst in eigen handen kunnen nemen. 
Doe een gift

FAQ

Wat is het verschil tussen een gedwongen en gearrangeerd huwelijk?

Een gedwongen huwelijk vindt plaats zonder de vrije en geïnformeerde toestemming van de betrokkenen en is het resultaat van druk, bedreigingen en/of geweld. Een gearrangeerd huwelijk betekent dat families twee mensen met elkaar in contact brengen, maar dat de betrokkenen vrij zijn om de relatie te aanvaarden, te weigeren of te verbreken. Elk huwelijk waarbij een persoon jonger dan 18 jaar betrokken is, is een kindhuwelijk. 

Hoeveel meisjes trouwen jaarlijks te vroeg?

Elk jaar trouwen 12 miljoen meisjes voor ze 18 worden. Dat is 1 op 5! Tot enkele jaren geleden waren we goed op weg om gedwongen huwelijken de wereld uit te helpen. Toch zal het niet lukken om het fenomeen tegen 2030 te doen verdwijnen, als gevolg van crisissen, armoede en hardnekkige gendernormen. 

Zijn kindhuwelijken legaal in België?

Nee, de wettelijke huwelijksleeftijd is 18 jaar en beide partijen moeten instemmen met het huwelijk. Gerechtelijke afwijkingen zijn nog steeds mogelijk (in uitzonderlijke gevallen en onder toezicht van de rechtbank). Gedwongen huwelijken zijn daarentegen altijd verboden.  

Wat zijn de gevolgen van een kindhuwelijk?

De gevolgen zijn verstrekkend en laten zich voelen op meerdere domeinen. De betrokken meisjes gaan vaak niet naar school, verliezen hun economische zelfstandigheid, hebben vaker te lijden onder geweld en vroegtijdige zwangerschappen, en zowel zijzelf als hun kinderen lopen gezondheidsrisico's.