Recht op onderwijs: cruciaal in een eerlijkere wereld

Op deze pagina vind je meer informatie over het belang van onderwijs als fundamenteel mensenrecht, maar ook over de oorzaken van de ongelijkheid in het onderwijs en de oplossingen die Plan International hiervoor aanreikt.

Voor ons staat het als een paal boven water: onderwijs is dé sleutel om aan een betere wereld te werken.

Waarom onderwijs zo belangrijk is? Er zijn meerdere antwoorden op die vraag. Ten eerste kunnen leerlingen op school hun kennis van de wereld en hun kritisch denkvermogen ontwikkelen. Ten tweede biedt onderwijs handvaten voor zelfontplooiing, om voor zichzelf en voor anderen te zorgen en om bij te dragen aan de gemeenschap.

Toegang tot onderwijs voor iedereen kan de levens van meisjes, jongens en hele samenlevingen dan ook duurzaam veranderen.

⚠️ Het is een schokkend cijfer: bijna 258 miljoen kinderen en jongeren over de hele wereld hebben geen toegang tot basisonderwijs. Dat is te wijten aan sociale, economische en culturele factoren (bron: UNESCO).

In onze ngo Plan International streven we naar een betere toegang tot onderwijs voor alle kinderen, want dat helpt hen in alle veiligheid op te groeien en zich te ontwikkelen. We ruimen de obstakels uit de weg die de meest kwetsbaren verhinderen om toegang te krijgen tot onderwijs. Ook bieden we kinderen en jongeren die met school zijn moeten stoppen, de nodige middelen om weer naar de klas te gaan.

👉 Op deze pagina vind je meer informatie over het belang van onderwijs als fundamenteel mensenrecht, maar ook over de oorzaken van de ongelijkheid in het onderwijs en de oplossingen die Plan International hiervoor aanreikt.

💭 Het is onze droom dat alle kinderen, zowel meisjes als jongens, toegang hebben tot inclusief kwaliteitsonderwijs in een veilige omgeving, waar ze hun scholing kunnen afronden.

Maakt dat van ons naïeve wereldverbeteraars? Zeker niet! Onderwijs is een fundamenteel mensenrecht dat wereldwijd wordt erkend, met name in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Volgens de VN is onderwijs een "voorwaarde" voor het verdedigen van de mensenrechten voor iedereen en een "persoonlijk en bovenal allesomvattend recht".

Dat recht is ook vastgelegd in artikel 26 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, waarin staat dat "iedereen recht heeft op onderwijs".

Er wordt specifiek vermeld dat onderwijs kosteloos moet zijn, of toch wat het lager en basisonderwijs betreft, en dat het de "volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid", respect voor de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden, en de verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle naties moet bevorderen.

In maart 2024 verdedigde Marie-Reine uit Togo, 14 jaar, het recht op onderwijs voor de kinderen van haar land tijdens de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties

In maart 2024 verdedigde Marie-Reine uit Togo, 14 jaar, het recht op onderwijs voor de kinderen van haar land tijdens de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties

Waarom is onderwijs belangrijk? 

Wanneer iemand toegang heeft tot onderwijs, heeft die persoon het makkelijker om:

een stabiele, beter betaalde job te vinden
de eigen uitgaven efficiënter te beheren
zich open te stellen voor nieuwe ideeën, culturen en denkwijzen
zelfstandig te worden en zijn of haar leven in eigen handen te nemen

En dat gaat over één enkel persoon … Stel je dan eens voor wat de impact kan zijn op een volledige gemeenschap! 🚀

Wanneer we het hebben over het recht op onderwijs, dan gaat het niet om één specifiek iemand die naar school kan. Onderwijs is een ware motor voor collectieve en wereldwijde vooruitgang: een hulpmiddel om armoede te verminderen en komaf te maken met sociale, economische en culturele ongelijkheden in gemeenschappen.

Een voorbeeld. In Niger, in de regio's rond Maradi en Dosso, heeft Plan International samengewerkt met lokale partners om het leven van jongeren te veranderen door middel van onderwijs.

We hebben enkele concrete acties op touw gezet:

beroepsopleidingen die aansluiten bij de lokale behoeften
spaar- en kredietgroepen om jongeren financiële middelen te bieden
studiebeurzen waarmee ze hun dromen kunnen najagen

✅ Dat heeft een indrukwekkend resultaat opgeleverd: 11.500 jonge vrouwen en 9.000 jonge mannen zijn economisch en sociaal onafhankelijk geworden. Zo hebben deze jongeren alle tools in handen om hun eigen toekomst op te bouwen. Hoedje af!

Kinderen in Benin volgen les in een klaslokaal dat werd ingericht door Plan International

Kinderen in Benin volgen les in een klaslokaal dat werd ingericht door Plan International

We gaan er geen doekjes om winden: ongelijke toegang tot onderwijs is een probleem dat onze wereld verdeelt. Bijna 258 miljoen kinderen gaan niet naar school en een vijfde van de volwassen wereldbevolking is analfabeet. Het gaat dan vooral om vrouwen (65%).

👀 Een van de factoren die meespeelt in die ongelijkheid, is het lokale inkomensniveau. In landen met hoge inkomens gaat amper 3% van de kinderen niet naar school, maar dat cijfer loopt op tot 33% in lage-inkomenslanden. Dat is te wijten aan een gebrek aan financiële middelen bij de gezinnen, te weinig geschikte schoolinfrastructuur en een gebrek aan gekwalificeerd personeel.

Maar er zijn nog andere omstandigheden die deze ongelijkheden versterken. Tijdens gewapende conflicten of humanitaire crisissen worden scholen vaak gesloten of zelfs verwoest. Kinderen die door dergelijke crisissen getroffen worden, moeten dus vaak stoppen met school. Bovendien lopen meisjes in deze regio’s 2,5 keer meer risico om te moeten stoppen met school, vergeleken met meisjes die niet in een crisis- of conflictgebied wonen.

In Libanon moest Eleen, 8 jaar, tijdelijk stoppen met school omdat scholen vanwege het conflict gesloten waren. Nu woont ze in een vluchtelingenkamp en slaapt ze in een voormalig klaslokaal

In Libanon moest Eleen, 8 jaar, tijdelijk stoppen met school omdat scholen vanwege het conflict gesloten waren. Nu woont ze in een vluchtelingenkamp en slaapt ze in een voormalig klaslokaal

Tot slot zijn er de mensen die deel uitmaken van een gemarginaliseerde groep of minderheid, zoals mensen met een handicap. Hun kansen op toegang tot onderwijs zijn nog beperkter. Een derde van de kinderen die stoppen met het lager onderwijs, heeft een handicap. Cijfers om kwaad van te worden …

De oorzaken van ongelijkheid in het onderwijs

Ongelijke kansen in het onderwijs kunnen samenhangen met verschillende oorzaken:

De verborgen kosten van onderwijs: de kosten voor schooluniformen, schoolbenodigdheden ... weerhouden veel gezinnen ervan om hun kinderen naar school te sturen.
Honger en ondervoeding: in gebieden die door hongersnood getroffen zijn, krijgt voeding vaak voorrang op de kinderen naar school sturen. Met een lege maag kunnen de kinderen zich maar moeilijk concentreren tijdens de les.
Kinderarbeid: kinderen worden vaak gedwongen om te werken. Wanneer het waterpunt ver stappen is, zijn zij het vaak die water moeten gaan halen. Zo worden hun mogelijkheden om naar school te gaan sterk ingeperkt.
Gender: meisjes hebben vaak te kampen met discriminerende sociale normen, een groter risico op geweld of vroegtijdige huwelijken, en een gebrek aan geschikte infrastructuur op school (zoals aparte toiletten).

— Mubaarik, 8 jaar, Somalië

“Als ik zonder eten naar school ga, kan ik me niet concentreren. “Dan word ik duizelig en moet ik gaan zitten. Ik kan niet eens met mijn vriendjes spelen.” - Ontdek hier het verhaal van Mubaarik.

Mubaarik, 8 ans, Somalie,Quand je vais à l’école sans avoir mangé, je n’arrive pas à me concentrer. Je suis pris de vertiges et je dois m’asseoir. Je n’arrive même pas à jouer avec mes camarades(short)

✅ Plan International pakt deze oorzaken rechtstreeks aan om de toegang tot onderwijs te bevorderen:

We voorzien kinderen van schoolpakketten zodat de onderwijskosten minder zwaar doorwegen op het gezin.
We richten schoolkantines in en bieden gezinnen financiële ondersteuning als remedie tegen de honger en ondervoeding, zodat de kinderen naar school kunnen blijven gaan.
We helpen bij de bouw van infrastructuur, zoals waterpompen die we zo dicht mogelijk bij de gemeenschappen plaatsen, om kinderarbeid te beperken en het leven voor de gemeenschap makkelijker te maken.
Daarnaast strijden we tegen de factoren die vooral meisjes en jonge vrouwen treffen, en waarover je hieronder meer kunt lezen.

— Kathiana, 10 jaar, Haïti

"Ik ben lang onderweg naar de rivier en de weg naar huis duurt nog langer, omdat ik extra gewicht mee terug moet nemen." - Ontdek hier het verhaal van Mubaarik.

Er zijn meerdere specifieke factoren die ongelijkheid in het onderwijs kunnen verklaren:

Sociale normen: in bepaalde, sterk patriarchale culturen krijgen jongens voorrang wanneer het op studeren aankomt en wordt van meisjes verwacht dat ze zich beperken tot het huishouden. Ofwel stoppen de meisjes dan volledig met school, ofwel gaan ze nog naar school, maar hebben ze vanwege al die extra taken minder tijd voor hun huiswerk. En daardoor worden hun leerkansen ondermijnd.
Vroegtijdige huwelijken: in sommige gezinnen worden de dochters op heel jonge leeftijd uitgehuwd omwille van financiële redenen. Elke 3 seconden moet er ergens ter wereld een meisje trouwen tegen haar wil. Die kindhuwelijken en de daarmee verbonden zwangerschappen op jonge leeftijd verhogen het risico op schooluitval.
Gebrek aan aangepaste toiletten: veel meisjes gaan niet naar school omdat er geen toiletten zijn die een minimum aan privacy bieden, wat vooral belangrijk is tijdens hun menstruatie.
Gendergerelateerd geweld: op school zelf, maar ook op de weg naar school, kunnen meisjes het risico lopen op geweld.
Niet-inclusieve scholen: veel zwangere meisjes of jonge moeders worden uitgesloten van het schoolsysteem of gestigmatiseerd, waardoor ze geen toegang hebben tot onderwijs of zich niet veilig of ondersteund voelen tijdens hun schooltijd.

In het secundair onderwijs is er een duidelijke toename van de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen. Wereldwijd maakt 11% van de meisjes de lagere school niet af en maar liefst 39% beëindigt de middelbare school niet.

✅ Plan International verdubbelt haar inspanningen om meisjes een duurzame toegang te bieden tot veiliger, toegankelijker en inclusief kwaliteitsonderwijs. Dankzij onze programma's konden 74 miljoen meisjes in de afgelopen 20 jaar terug naar school.

Muta, 11 jaar, en haar gezin in Cambodja

Zo is er Muta uit Cambodja, die zich niet veilig voelde wanneer ze de 8 km naar school te voet moest afleggen. Vaak kwam ze moe en hongerig aan op school en had ze het lastig om zich te concentreren.

Muta kreeg bijlessen, een studiebeurs, maar vooral: een fiets. Nu kan ze sneller en veiliger naar school. Ze kan weer lachen.

Mijn juf is heel lief. Ze neemt de tijd om me te helpen en mijn punten zijn beter.

👉 We gaan ook de strijd aan met genderstereotypen, geweld en discriminatie tegen meisjes en andere minderheidsgroepen. Daarbij betrekken we in de eerste plaats jongens en mannen, want zij zijn bondgenoten op weg naar meer gelijkheid.

En zo bouwen we mee aan een rechtvaardige, egalitaire en inclusievere samenleving, een plek waar elk meisje en elke jongen zich kan ontwikkelen en ontplooien.

Waarom is onderwijs voor meisjes zo belangrijk?

We blijven erop hameren, tot het voor iedereen ter wereld een feit is: onderwijs is een grondrecht. Het zou de normaalste zaak ter wereld moeten zijn dat alle meisjes naar school gaan. In het licht hiervan wijzen we graag op de transformerende kracht van onderwijs: het zijn niet alleen de meisjes zelf die de vruchten plukken van onderwijs voor meisjes, maar de hele gemeenschap:

Armoedebestrijding: meisjes hebben meer kansen op werk en een beter inkomen. Zo kunnen ze ook een grotere rol spelen in de economische ontwikkeling van hun gemeenschap.
Middel voor emancipatie: meisjes verwerven kennis, vaardigheden, autonomie en zelfvertrouwen. Ze weten wat ze kunnen, ze kennen hun rechten en zijn beter in staat om het misbruik te bestrijden waarmee ze te kampen krijgen. Ze nemen hun toekomst in eigen handen en laten hun stem horen in de politieke wereld.
Bescherming van de gezondheid: meisjes krijgen toegang tot belangrijke informatie over gezondheid en voeding, waardoor het aantal kindhuwelijken en vroegtijdige zwangerschappen afneemt. Ze kunnen zorg dragen voor hun gezondheid en welzijn, en voor die van hun gezin en omgeving.
Impact op toekomstige generaties: Meisjes zijn vaak geneigd om hun eigen kinderen aan te moedigen om naar school te gaan. Zo groeit de toegang tot onderwijs exponentieel, over de hele wereld.

Onderwijs is dus een grondrecht, en elk meisje zou hier toegang toe moeten hebben. Sterker nog: “Onderwijs voor meisjes betekent onderwijs voor het hele land.” Het zijn niet alleen de meisjes die voordeel halen uit toegang tot onderwijs, maar hele gemeenschappen. Onderwijs geeft vorm aan rechtvaardige, stabiele en veerkrachtige samenlevingen, aan gemeenschappen waarin elk individu hun talenten en potentieel kunnen ontplooien.

Hoe bouwen we door middel van onderwijs aan een eerlijke toekomst? 

Investeren in onderwijs voor meisjes betekent een bijdrage leveren aan armoedebestrijding, emancipatie en de bescherming van toekomstige generaties. Een maatschappij waarin elk kind toegang heeft tot onderwijs, is een eerlijkere, stabielere en veerkrachtigere samenleving.

✅ Daarom neemt Plan International concrete acties om het leren veiliger, inclusief en toegankelijk te maken voor meisjes. Verder werken we aan het uitroeien van gendernormen en -stereotypen die de discriminatie van meisjes en gendergerelateerd geweld in de hand werken.

Hoe kunnen we onderwijs voor meisjes ondersteunen? 

Elk gebaar telt om te bouwen aan een wereld waarin elk meisje dezelfde kansen heeft om te leren en zich te ontwikkelen. Ook jij kunt op meerdere manieren het verschil maken:

Doe een gift en help levens te veranderen

Dankzij jouw steun kunnen we de obstakels wegnemen die onderwijs voor meisjes in de weg staan:

€ 45 = 1 maand schoolmaaltijden voor 15 meisjes
€ 18 = 1 compleet schoolpakket voor 1 meisje
€ 5 = 2 bijlessen om 1 meisje te helpen om verder te leren

Salimata, 12 jaar, terug naar school nadat ze op de vlucht was geslagen voor honger en conflict.

Ik doe een gift

In Mali kon Salimata, 12 jaar, terug naar school nadat ze op de vlucht was geslagen voor honger en conflict

Sluit je bij ons aan

Barst je van de energie en het talent? Word vrijwilliger en draag je steentje bij aan onze strijd voor gelijke toegang tot onderwijs!

Sensibiliseer je gemeenschap

👉 Stimuleer het besef van gendergelijkheid door erover te vertellen in je omgeving, op sociale media of tijdens evenementen. Leg uit waarom onderwijs voor alle kinderen zo belangrijk is en haal zeker de oplossingen aan die Plan International kan bieden!

Mobiliseer je school

👉 Ben je een ouder of leerkracht en wil je je inzetten? Organiseer samen met de klas een actie om de gelijkheid tussen meisjes en jongens te bevorderen en het recht op onderwijs voor iedereen te verdedigen.

Laten we samen werken aan een toekomst waarin elk meisje haar plek vindt op school!

FAQ

Heeft iedereen recht op onderwijs? Is onderwijs een grondrecht?

Ja, onderwijs is een fundamenteel mensenrecht. Dit staat zwart op wit in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en moet door staten worden nageleefd.

Toch gaan 244 miljoen kinderen en jongeren over de hele wereld niet naar school. Daarom blijven wij van Plan International vechten voor toegang tot onderwijs voor iedereen, overal ter wereld.

Wat zijn de 5 belangrijkste kinderrechten? 

Kinderrechten zijn vastgelegd in het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Ze vallen onder vier categorieën:

Overleven: Gezondheidszorg, voeding, onderdak

Ontwikkeling: Onderwijs, vrije tijd, welzijn

Bescherming: Tegen geweld, uitbuiting

Participatie: Een stem hebben, gehoord worden

Volgens artikel 28 moet basisonderwijs gratis en toegankelijk zijn voor iedereen. Artikel 29 benadrukt dat onderwijs kinderen moet helpen hun vaardigheden te ontwikkelen en bijdraagt aan respect, vrede en duurzaamheid.